Cumhuriyet gazetesinde sağ rüzgârlar ve bellek kaybı

MELİS GÖNENÇ

Cumhuriyet gazetesinin kültür-sanat bölümü uzunca bir süredir yalpalıyor. Neoliberal baskının etkisi altında, Laik Cumhuriyet’in en temel değerleri konusunda bile bu ölçüde belirsizlik yaşanıyorsa, durum tesadüfi olmaktan uzak demektir.

Son örnek, Emine Işınsu Roman Ödülü haberleri.

Emine Işınsu’yu (1938-2021) tanır mısınız?

1960’lı yılların başından itibaren milliyetçi-muhafazakâr camianın, sonundan itibaren ise doğrudan faşist MHP’nin kalemşorlarından. Romanları, yazınsal değer taşımaktan çok, “esir Türkler” ve “sol” düşmanlığı izlekli siyasal içerikleriyle anlam taşır. Ahmet Kabaklı, Tarık Buğra gibi muhafazakâr destekçileri bile, siyasal eğilimini sanatının önüne geçirdiğini söylemekten geri kalmamışlardır.

Tasavvufa bulanmış hastalıklı bir komünizm ve Sovyet düşmanlığı bütün yaşamı ve yazınsal etkinliğini kaplamıştır. “Sol” kavramına yönelik alerjisi o boyuttadır ki, 1995 yılındaki bir söyleşisinde şunları söyleyebilmiştir:

“Bana kalırsa eski solcular, Rusya yıkıldıktan sonra başlarını öne eğip biraz düşüneceklerine, bütün o hislerini Türk düşmanlığına çevirdiler. Yani şimdi Türk düşmanlığı var maalesef. Eskiden de vardı ama, o zaman solculuk, komünistlik vs. adına işçilik, emekçilik nutukları atıyorlardı. Şimdi o kalmadı; doğrudan doğruya Türk düşmanlığına çevirdiler. Bunu anlayamıyorum; nedir bu düşmanlık? Herhalde bir takım kalıntılar bunlar. Irkçılık yapmak istemiyorum ama, bir kısım kanları bozuklar, kalıntılar şundan bundan, onlar bu düşmanlığı körüklüyorlar.”

Dahası var:

“Şimdi sağ-sol ayrılığı kalktı diyoruz ama kalkmadı, devam ediyor. Belki biraz bizler, sağcılar daha iyi davranıyoruz sola, daha anlamaya çalışıyoruz. Biz kaldırdık bir takım şeyleri, hakikaten kaldırdık; kaldırmak da lâzımdı, bir anlaşma, tartışma şeyi çıksın, kavgalar bitsin vesaire. Fakat sol bunu kaldırmadı, sol hâlâ kinli. Her yerde bulunmaz benim kitaplarım, bir iki yerde bulunur meselâ. Benim kitaplarımı bu kinden dolayı almıyorlar, satmıyorlar.”

Cumhuriyet gazetesi, her yeni romana, “abdestimi alıyorum, duamı ediyorum, bismillahirrahmanirrahim deyip başlıyorum” diyen, “hakikaten o zaman dünyam değişiyor ve romanın dünyasına geçiyorum”u ekleyen, 60’lı 70’li yılların kan döken faşist kampının “Emine Abla”sının arzusunu yerine getirerek, ona kucak açmış görünüyor.

Tarihsel bellek reklama feda edilmemeli

2023’te düzenlenmeye başlanan “Emine Işınsu Roman Ödülü” haberini (16 Aralık 2023) okuduğunuzda, inanamıyorsunuz; “Türk edebiyatının önemli yazarlarından” diye başlayan metin, Işınsu’nun gerçek kimliğini bütünüyle silen, müthiş bir reklam/tanıtım çabası. Ardından, 2025’tekiler; aynı içerikte, tam dört kez (23 Mayıs 2024, 4 Mart, 17 Mayıs, 25 Kasım 2025). Çok kısa sürede okunup, değerlendirilmiş, daha önce yayımlanmamış 269 romandan tutun da, tören şatafatına kadar…

Seçici kurulda yer alan muhafazakâr kanadın makbul isimleri İlber Ortaylı, Bilge Ercilasun, Belkıs Altuniş Gürsoy, Nazım H. Polat ve A. Yağmur Tunalı, (2023’te Alev Alatlı) hakkında ayrıntı vermeye gerek yok; sağcı kimlikleriyle yeterince tanınıyorlar.

Bu yıl ödülü kazanan metne gelince; Hülya Demir’in Bilinmeze Doğru başlıklı ilk roman denemesi. 2. Dünya Savaşı’nda Kırım’da yaşananlar fonunda, bildik “esir Türkler” söylemi. Emine Işınsu ve ülkücü-faşist yaklaşım açısından tutarlı bir seçim. Ancak Cumhuriyet gazetesinin, en azından nesnel gazetecilik ilkeleri bağlamında, tarihsel gerçeklere daha duyarlı olması gerekmez mi? Unutmamalı ki, Kırım Türkleri sorunu, bu kitlenin önemli bölümünün, 28 milyon Sovyet yurttaşının ölümüne neden olan Nazi saldırganlığının işbirlikçiliğini yapmış oluşu görmezden gelinerek ele alınamaz, anlaşılamaz. Bu işbirlikçiler içinde, seçici kurul üyesi İlber Ortaylı’nın ailesi de bulunuyor.

Ne Emine Işınsu Türk yazınında, üzerinde o denli durulacak ölçüde sanatsal ağırlık sahibidir, ne de Cumhuriyet kültür-sanat’ın, gazetenin kurumsal ve tarihsel belleğini bu kadar kolay bir kenara atması etiktir.

melisgonenc@gmail.com